Англійска-беларускі слоўнік

АНГЛ1ЙСКА-БЕЛАРУСК1 СЛ0УН1К


ENGLISH-BELARUSIAN DICTIONARY

                ENGLISH-BELARUSIAN DICTIONARY




       (about 60 000 words and phrases)

Edited under
the supervision of T.M. SUSHA













Minsk
Vysheishaya Shkola Publishing House 2013

                АНГЛ1ИСКА-БЕЛАРУСК1
                СЛ0УН1К





             (каля 60 000 слоу i словазлучэнняу)

Пад юраушцтвам кандидата фшалапчных навук Т.М. СУШЫ


















Мшск «Вышэйшая школа»
2013

УДК 811.111'374=161.3
ББК 81.2Англ-4
     А64






   Ау тары: Т.М. Суша, А.У Таболiч, А.К. Шчука, С.А. 1гнатава, П.Дж. Мэё, Н.Г. Брэй-во, Л.В. BiKTopKa, А.М. Шаулова, Ю.М. Кардубан, А.В. Семянькевiч

   Рэцэнзенты: Д.Г Бaгушэвiч, доктар фыалаНчных навук, прафесар (МДЛУ); Г.В. Посах, кандыдат фыалаНчных навук, дацэнт (БДТУ); М.П. Целень, кандыдат фыа-лапчпых навук, дацэнт (МДЛУ)

   Рэдакцыйная калегi я: Т.М. Суша (старшыня), кандыдат фчлалапчпых навук, прафесар МДЛУ; С.А. 1гнатава, кандыдат фыалаНчных навук; П.Дж. Мэё, доктар фыа-логп (Вялшабрыташя); А.У Тaбoлiч, кандыдат фыалаНчных навук; А.К. Шчука, кандыдат фшалаНчных навук; Л.Д. Касьянава
















                 Англшска-беларуск1 слоунж = English-Belarusian Dictio         А64 nary / Т.М. Суша [i шш.]. - Мшск : Вышэйшая школа, 2013. -765 c.
                 ISBN 978-985-06-2236-5.

                 Англшска-беларусю слоушк змяшчае каля 60 000 слоу i ус'тойлтых сло-вазлучэнняу англшскай мовы з ix аднавсдшкаш на беларускай мове, а так-сама шматлиоя прыклады ix ужывання. Англшска-беларусю слоушк такога тыну i памеру падрыхтаваны у Беларус упершыню.
                 Слоушк адрасуецца выкладчыкам ВНУ, настаушкам школ, студэнтам, перакладчыкам, а таксама ушм, хто карыстаецца англшскай i беларускай мо-вам!

УДК 811.111'374=161.3
ББК 81.2Англ-4


ISBN 978-985-06-2236-5

© Афармленне. УП «Выдавецтва “Вышэйшая школа”», 2013

            ПРАДМОВА



    Англшска-беларусю слоушк адносщца да слоушкау сярэдняга памеру i уключае каля 60 000 слоу i устойгавых словазлучэнняу англшскай мовы.
    Англшская мова з’яуляецца мовай мiжнародных зпосш. Яе сучасны стан характарызуецца варыянтнасцю, а найбольш распаусюджанымi з’яуля-юцца брытапсю варыянт (British English) i амерыкапсю варыянт (American English). Натуральна, што слоушк сярэдняга памеру, ягам з’яуляецца Ан-глшска-беларусга слоушк, арыентуецца на адзш з найбольш распау-сюджаных варыянтау - брытансга варыянт, яга выкладаецца у большасц навучальных устаноу Рэспублта Беларусь. Гэта тычыцца натсання слоу (арфаграфп). вымаулення (транскрыпцыз), семантыга слоу, фразеалогп i стылйтычных памет. У слоушку таксама адлюстраваны асаблiвасцi пра-вашсу i семантыга шырокаужывальных слоу амерыканскага варыянта у су-вязi з iх распаусюджаннем у штэрнэце, рэкламе, вучэбных дапаможшках (airplane, alumnus, auto, bookstore, cookie, disk, dormitory, drugstore, inquire, program i г.д.).
    Пры складанш рэестра слоу укладальшга iмкнулiся пазбегнуць устарэлых i рэдка ужывальных слоу i уключылi мноНя новыя словы, напрыклад: ageism, alphabetism, bio-computer, bio-diversity, bird flu, CD, CD-ROM, DVD, e-mail, ethnic cleansing, euro, macho, website, yuppie i шш.
    У Слоушк уключаны найбольш ужывальныя словазлучэнш сучаснай англшскай мовы. Ён змяшчае пераважна тыя словазлучэнш, значэнне ягах нельга зразумець праз лггаральны пераклад слоу, што уваходзяць у iх склад, щ калi адпаведшга-словазлучэнш адрозшваюцца лексйа-граматычнай спа-лучальнасцю, напрыклад: adhere to a political party «быць прыхыьшкам якой-н. партып»; in advance «загадзя»; advanced in years «пажылы; у гадах»; an adventurous trip «поунае прыгод падарожжа»; ask smb’s advice «ращца з гам-н.».
    Пры перакладзе англшсгах слоу, устойлiвых словазлучэнняу i фразеала-пчных адзшак укладальшга iмкнулiся знайсщ iм найбольш дакладныя бела-русгая адпаведшга. У неабходных выпадках пераклады суправаджаюцца тлумачэннямф ягая падаюцца у дужках кургавам, што арыентуе чытача на правильны выбар слова для перакладу у пэуным кантэксце, напрыклад: affected [s'fektid] adj. паказны, прытворны, ненатуральны (пра паводзшы, смех i да т.п.). У сувязi з тым, што англшская i беларуская мовы з’яуляюцца рознаструктурнымф некаторыя лекгачныя адзшга i канструкцып не перакладалйя, а тлумачылйя (ужывауся тлумачальны пераклад).

Англшская мова з пункту гледжання стылктычнай дыферэнцыяцып ха-рактарызуецца разнастайнымi пластами якая з ул i кам прапарцыянальнай факусароука павшны быць адлюстраваны у слоушку сярэдняга памеру Не-абходна падкрэслщь, што не кнуе агульнапрынятай стылктычнай клас1ф1кацы1 лексжону англшскай мовы, аб чым яскрава сведчаць паметы у слоушках англшскай мовы, якая, безумоуна, адлюстроуваюць той щ шшы падыход да гэтай праблемы.
         З мэтай выпрацоук метамовы атсання англшскай лекста у Англшска-беларускам слоушку было зроблена супастауленне памет у тлумачальных слоушках англшскай i беларускай моу. У сктэмах памет, якая ужываюцца у якасщ метамовы атсання загалоуных слоу, выяулены як агульныя рысы, так i некаторыя адрозненш. Напрыклад, у сктэме памет пры атсанш англшскай мовы шырока ужываюцца паметы formal, informal, slang, taboo i шш., якам цяжка знайсц дакладныя адпаведнта у сктэме памет беларускай мовы. Гэта сведчыць, на нашу думку, аб неабходнасц выкарыстання сктэмы памет, распрацаванай менавтга для слоу англшскай мовы. Вышэйадзначаны падыход не выключае шшыя падыходы, аб чым сведчыць лексiкаграфiчная практыка.
         Дэталёвая сктэма стылктычных памет у англшскай частцы Слоушка дазваляе выкарыстоуваць Слоушк з рознымi мэтамi як у тсьмовай, так i вуснай камушкацыг
         Сучасная беларуская мова таксама характарызуецца значнай варыя-тыунасцю, якая не можа быць цалкам паказана у Англшска-беларусгам слоушку, паколька асноуная мэта Слоушка - даць семантычна тоесныя або блiзкiя адпаведшкг З магчымых варыянтау вымрауся найбольш рас-паусюджаны варыянт, яка адпавядае сучаснаму стану беларускай мовы i кадыфшаваны слоунiкамi сучаснай беларускай мовы (гл. Лексiкаграфiч-ныя крышцы). У Слоушку улiчаны новыя правшы беларускай арфаграфп i пунктуацыг
         Праца па укладанш Англшска-беларускага слоушка выканана у Мшсгам дзяржауным лшгвктычным ушверсгтэце. Рукатс Слоушка падрыхтаваны калектывам аутарау:
         Т.М. Суша (навуковы караушк аутарскага калектыву; Прадмова; Аб карыстанш Слоушкам; лттары: А, В (B - birthright), часткова D, E, I; рэ-дагаванне);
         А.У. Таболiч (часткова В (brief - Byzantine), S, T, U, V, W, X, Y, Z; фане-тычная транскрыпцыя; часткова рэдагаванне);
         А.К. Шчука (E, F, G, J, K, L, M; часткова рэдагаванне);
         С.А. 1гнатава (С, часткова D; часткова рэдагаванне);
         П.Дж. Мэё (D, I; часткова рэдагаванне);
         Л.В. Вжторка (H);
         Н.Г. Брэйво (N, O; часткова D, F, G, I);
         А.М. Шаулова (P, Q, R);
         Ю.М. Кардубан (часткова: B (biscuit - bridle), I, J, K, L, M);
         А.В. Семянькевiч (беларуская частка: словазмяненне, словаужыванне, арфаграфiя, нацкк, сiнанiмiя).
         Значная частка англшскага рэестра i шюстрацыйных прыкладау была прачытана i папраулена доктарам фшалогп П.Дж. Мэё (Вялжабрыташя).

У працы над Слоуткам прымат удзел Г.С. Пракапчук, А.Г. Ливь ноуская. Камп’ютарны набор i тэхтчную падрыхтоуку рукатсу да друку зрабт В.М. Пятрова, Л.Р. Грыцэнка, Л.А. Шменава, В.Б. Журкоуская, В.К. Шчука, С.А. Андрыяш.
    На усах этапах працы калектыу меу падтрымку рэктара МДЛУ Н.П. Ба-ранавай, прарэктара А.М. Гарлатава, дэкана факультэта англшскай мовы Н.А. Капачовай, загадчыка кафедры лексакалогп англшскай мовы В.А. Зшшай.
    Аутары выказваюць удзячнасць кансультантам: доктару фшалапчных навук, прафесару У.В. Макараву; доктару фыалапчных навук, прафесару А.Я. Мixневiчу; доктару фшалаНчных навук, прафесару А.В. Зубаву; доктару фшалаНчных навук, прафесару А.А. Лукашанцу; доктару фшалапчных навук, прафесару П.У. Сцяцко; кандыдату фыалапчных навук, дацэнту П.В. Васючэнку; кандыдату фшалапчных навук, дацэнту 1.Л. Капылову; дацэнту Л.А Казыру; Л. Пшкету (ЗША); Дж. Дыпг^ (Вялшабрытатя).
    Аутары выказваюць падзяку рэцэнзентам рукатсу Слоутка доктару фыалапчных навук, прафесару МДЛУ Д.Г. Багушэвiчу, кандыдату фыала-пчпых навук, дацэнту БДТУ Г.В. Посах, кандыдату фыалапчных навук, дацэнту МДЛУ М.П. Целень за зробленыя заувап i прапановы, якая быт уль чаны i палепшыт змест Слоутка.
    Словы шчырай падзяаа адрасуюцца вядучаму рэдактару Л.Д. Кась-янавай, карэктару В.1. Аверкшай, а таксама усам супрацоуткам выдавецтва «Вышэйшая школа», якая прынялi удзел у падрыхтоуцы рукатсу Слоутка да публжацык

Т.М. Суша

АБ КАРЫСТАНН1 СЛОУН1КАМ

Падача матэрыялу

         Слоушк арыентуецца на брытапсю варыянт сучаснай англшскай лттара-турнай мовы. Гэта азначае, што за асноуны прызнаецца брытанск арфа-графiчны варыянт. Фанетычная транскрыпцыя загалоуных слоу даецца у адпаведнасщ з брытанскай мауленчай нормай паводле сктэмы IPA (М1ж-народнай фанетычнай транскрыпцып).
         Англшсктя загалоуныя адзшш (словы, словазлучэнш, абрэвтятуры) раз-мешчаны у Слоушку у алфавитным парадку. У агульны алфавттны парадак увайшлi таксама формы няправгльных дзеясловау, суплетыуныя формы прыметшкау, нерэгулярныя формы множнага лжу назоушкау, формы зай-меншкау.
         Амерыкансктя арфаграфiчныя варыянты даюцца у алфавитным парадку асобным словам з паметай AmE i адсылкай на адпаведны слоушкавы арты-кул брытанскага варыянта.
         Брытыцызмы падаюцца у адным радку з загалоуным словам праз коску, напрыклад:
            baptize, BrE-ise [bsp'taiz] v. хрысцщь; даваць iмЯ
         Арфаграфiчныя варыянты даюцца у адпаведнасщ з алфавитам. Адсылка робщца да больш частотнага варыянта слова, напрыклад:
            gray [grei] = grey
         Гэта значыць, што перакладны эквивалент даецца да слова grey.
         Амошмы (лекшчныя i лексша-граматычныя) даюцца як розныя слоушкавыя артыкулы, напрыклад:
            bank¹ [Ьжрк] п. 1. банк; a branch bank фглтял банка 2. фонд, агульны запас; рэзерв; a blood bank запас крыв! (для персшвання); a data bank банк даных
            bank² [tacijk] v. класщ/трымаць грошы (у банку)
            bank³ [tacijk] п. 1. бераг (paki, канала) 2. вал, насып; дамба; круты схгл 3. нанос, занос; сумёты, гурбы снегу
            bank⁴ [tacijk] v. 1. навальваць, зграбаць у кучы; bank snow зграбаць снег у кучы 2. акружаць валам, раб!ць насып 3. раб!ць вiраж (пра самалёт)
            bank⁵ [tacijk] п. камплект, набор, серыя
         Парадак падачы лексжа-граматычных амошмау фармальны: спачатку даецца назоушк (п.), займеншк (pron.), пасля прыметшк (adj.), дзеяслоу (v.), прыслоуе (adv.), лiчэбнiк (num.), прыназоушк (prep.), злучшк (conj.), выкшчнж (interj.).

Розная часцшамоуная прыналежнасць слоу, як1я перакладаюцца адноль-кава, паказваецца у межах аднаго слоушкавага артыкула, напрыклад:
       adult ['sdAlt, s'dAlt] n., adj. дарослы, сталы
    Кота словы адрозшваюцца толью аф1ксам1, то апошшя падаюцца праз коску, у дужках або слова даецца поунасцю:
       generalize, -ise ['dgenrslaiz] v.
       analytic(al) [ ₗ^no'litik(l)| adj. adaptor, adapter [o'ckcpto] n.

                           Падача значэнняу

    Розныя значэнш слова аддзяляюцца арабскiмi лiчбамi: 1. ... 2.Блiзк1я значэнш даюцца праз коску, больш далёюя праз кропку з коскай. Калi прамы i пераносны сэнс у перакладзе супадаюць, даецца памета (таксама перан.), напрыклад:
       apex ['eipeks] n. вяршьыня; тк (таксама перан.)
    Пры наяунасщ пекальюх сiнанiмiчных перакладных экглвалептау спа-чатку даецца больш агульнае значэнне, затым вузкае (тэрмшалапчнае або спецыяльнае); больш ужывальнае, затым менш ужывальнае.
    Тлумачальныя словы звычайна даюцца у дужках пасля перакладу (так-сама перан.; у звароце; у розных знач.; i г.д.), аднак пры семантызацып службовых класау слоу гэты парадак можа мадыфжавацца.
    Калi слова ужываецца у множным лжу, даюцца паметы: pl., звыч. pl., таксама pl.
    Калi слова ужываецца з артыклем the, то паказваецца так:
       bible ['baibl] n. the Bible Б1блЬ
    Калi слова у адным са сваiх значэнняу павшна тсацца з вялшай лггары, то паказваецца так: ascension [s'senjn] n. 1. the Ascension eccl. Узнясенне, Ушэсце 2. fml узыходжанне
    Пераходныя i непераходныя значэнш дзеяслова падаюцца звычайна праз кропку з коскай.
    Дзеясловы звычайна даюцца у незакончаным трыванш. У некаторых вы-падках, асаблiва у словазлучэннях, даецца закончанае трыванне, калi гэта абумоулена семантыкай дзеяслова або словазлучэння.
    Зваротныя формы дзеяслова у беларускай мове даюцца у поунай форме.
    Юраванне англшскага дзеяслова паказваецца у дужках:
       aspire [s'spais] v. (to, after) depend [di'pend] v. (on/ upon)
    Часцща «to» у словазлучэннях перад шфшпывам, калi гэта першае слова, апускаецца.

                            Умоуныя знак

    Арабскiмi лiчбамi 1, 2, 3 . абазначаюцца розныя значэнш слова, а таксама верхнЬ шдэксы пры падачы амошмау
    () У круглых дужках, калi гэта неабходна, даюцца: 1) формы, яюя утва-раюцца не па правшах (формы няправшьных дзеясловау, ступеш па-

раунання прыметшкау i прыслоуяу. множны .ик назоушкау); 2) Kipa-ванне; 3) тлумачальныя словы; 4) факультатыуныя словы; 5) факультатыуныя гука. напрыклад: [s(j)u:t)].
         , Коскаш аддзяляюцца сiнaнiмiчныя або блiзкiя па значэнш словы.
         ; Кропка з коскай аддзяляе больш далёкая па значэнш словы. а таксама словазлучэнш i сказы з пеpaклaдaмi на беларускую мову.
         : Двукроп’е пасля загаловачнага слова абазначае. што гэта слова ужываецца звычайна у складзе словазлучэння i асобна не пераклада-ецца.
            KypcieaM падаюцца словы. якая удакладняюць значэнне загалоунага слова. а таксама стылктычныя i шшыя паметы.
         ^ Стрэлка азначае адсылку да шшага слова або шшай формы гэтага слова. да якой даецца перакладны экллвалеит.
         = Знак ужываецца. каб паказаць семантычна тоесныя адзшкъ
         / Знак ужываецца. каб паказаць магчымыя варыянты у словазлучэннях мовы-крышцы (англшскай) i магчымыя варыянты у перакладзе сло-вазлучэнняу.
         ♦ Знак ставщца перад фpaзеaлaгiчнымi словазлучэнням^ а таксама пpымaукaмi i прыказкамъ
         = Знак ужываецца звычайна пры перадачы семантык словазлучэнняу i фразеалапчных адзшак. якая не з’яуляюцца экллвалеитамк а могуць лiчыццa аналагамк
         £ pound sterling - фунт стэрлшгау.
         $ dollar - долар.
         & and - i.